"Καλημέρα", "Καλησπέρα", "Ευχαριστώ", "Παρακαλώ"...
Μένω στο εξωτερικό και στη χώρα όπου διαμένω, από πολύ μικρή ηλικία, υπάρχει η προσδοκία ότι τα παιδιά πρέπει να λένε τις “μαγικές λέξεις” – “Καλημέρα”, “Ευχαριστώ”, “Συγγνώμη”, “Παρακαλώ”. Και αν το παιδί δεν τις λέει, το βλέμμα της κοινωνίας μπορεί να γίνει επικριτικό. Εχω ακούσει γονείς που υπερηφανεύονται για το πώς πιέζουν τα παιδιά τους να χρησιμοποιούν ευγενικές λέξεις. Αλλά αυτή η πίεση μπορεί να προκαλέσει άγχος και να βλάψει τη σχέση γονιού-παιδιού. Σε πολλές χώρες, η κοινωνία αναμένει από τα παιδιά να ανταποκριθούν με κοινωνικές συμβάσεις που μπορεί να είναι ακατάλληλες για την ηλικία τους.
Η πίεση που πολλοί γονείς νιώθουν για την κοινωνική αποδοχή είναι πολύ έντονη και μπορώ να την καταλάβω, όλοι λίγο ή πολύ την έχουμε βιώσει. Ποιος δε θέλει το παιδί του να είναι ευγενικό και να σέβεται τους συνανθρώπους του; Πολλοί γονείς νιώθουν ότι εκείνη τη στιγμή το παιδί είναι η προέκταση τους, ότι εκείνη τη στιγμή και οι ίδιοι κρίνονται για την ικανότητα τους να διαπαιδαγωγήσουν το παιδί τους σωστά.
Είναι μεγάλο το φορτίο αν το αναλογιστούμε! Αλλά το να αναγκάζουμε το παιδί να συμπεριφέρεται με συγκεκριμένο τρόπο πριν να είναι έτοιμο, μπορεί να δημιουργήσει συναισθηματική πίεση και να επηρεάσει την αυτοεκτίμησή του. Άθελά μας δυσκολεύουμε τις κοινωνικές συναναστροφές των παιδιών μας και μειώνουμε την αυτοπεποίθησή τους.
Γιατί όμως ενεργοποιούμαστε τόσο συναισθηματικά όταν το παιδί δεν λέει “καλημέρα” ή “ευχαριστώ”;
Σκέφτηκα όλες τις φορές που και εγώ η ίδια είχα γίνει μάρτυρας σε αντίστοιχες σκηνές:
Ένας γονιός έρχεται με το παιδί του, ο γονιός χαιρετάει και το παιδί δε λέει “γεια”…
Ο γονιός νιώθει ντροπή ή ότι κρίνεται και αρχίζει να πιέζει το παιδί με σχόλια τύπου “Τι λέμε;” ή απλά ρίχνοντας αυτό το βλέμμα που δε χρειάζεται να μιλήσει κάποιος για να καταλάβεις τι περιμένει από εσένα…
Το παιδί νιώθοντας την πίεση δυσκολεύεται ακόμη περισσότερο να ανταποκριθεί και ο γονιός συνεχίζει να πιέζει με σχόλια τύπου: “Ο κύριος Χρήστος σε χαιρέτησε, δε θα χαιρετήσεις και εσύ; Δεν είναι ευγενικό” ή απλά το βλέμμα γίνεται πιο “έντονο”…
Το παιδί μπορεί να αναγκαστεί να μουρμουρίσει ένα “γεια” ή πολλές φορές συνεχίζει να μη μιλάει. Ο γονιός νιώθει ότι χρειάζεται να δικαιολογηθεί για τη συμπεριφορά του παιδιού, ειδικά αν δεχτεί σχόλια από τον κύριο ή την κυρία.
Μπορεί να νιώσει ότι πρέπει να δικαιολογηθεί βάζοντας την ταμπέλα του “ντροπαλού”, του “κουρασμένου”, κλπ στο παιδί του. ‘Άλλες φορές μπορεί και να μαλώσει το παιδί μπροστά στον ξένο άνθρωπο μέχρι ο πολυπόθητος χαιρετισμός να στεφθεί με επιτυχία.
Το παιδί τότε αισθάνεται ότι έχει απογοητεύσει τους γονείς του, ότι δεν είναι “καλό” όταν δεν μπορεί να επιδείξει τις απαιτούμενες κοινωνικές συμπεριφορές, νιώθει ντροπιασμένο και φοβάται ότι η σχέση με τους γονείς του έχει κλονιστεί. Τα συναισθήματα που προσλαμβάνει είναι πολύ βαριά για το ίδιο, νιώθει απόρριψη, δε θέλει σίγουρα να βρίσκεται σε αυτή την κατάσταση αλλά δεν ξέρει και πώς να βγει από αυτή.
Από τη μεριά του ο γονιός νιώθει εκτεθειμένος, απογοητευμένος, θυμωμένος, προσβεβλημένος και φοβισμένος ότι μεγαλώνει ένα παιδί που στερείται καλών τρόπων.
Η γενιά μας έχει εντυπωμένη μέσα της τη φωνή των γονιών μας “Πρέπει να το πιέσεις να μιλήσει για να μάθει από μικρό! Αυτό κάνουν οι σωστοί και καλοί γονείς, διαφορετικά θα μεγαλώσεις ένα παιδί που δε θα σέβεται και δε θα είναι ευγενικό!”. Είμαι σίγουρη ότι αυτή τη στιγμή σκέφτεστε: “Μα αν δεν του μάθω εγώ να είναι ευγενικός/ή τότε ποιος;”…
Φυσικά και η ευγένεια ξεκινάει από το σπίτι και από τις αξίες που πρεσβεύει η κάθε οικογένεια. Είναι όμως άραγε ο τρόπος που προσεγγίζουμε την εκμάθηση της ευγένειας στα παιδιά ο κατάλληλος; Είναι άραγε αγένεια εκ μέρους των παιδιών μας η μη λεκτική έφραση των “ευγενικών λέξεων” ή απλά δεν είναι ακόμη αναπτυξιακά ώριμα να τις επιδείξουν;
Θέλουμε η ευγένεια να πηγάζει από την ψυχή μας και να είναι αυθεντική, όχι απλά λέξεις που μάθαμε να λέμε μηχανικά χωρίς να τις νιώθουμε.
Ας αναλογιστούμε ΓΙΑΤΙ όμως το παιδί μας δεν καταφέρνει να επιδείξει τις κοινωνικές δεξιότητες που για εμάς τους γονείς είναι πολύ σημαντικές και μας φαίνονται και πολύ απλές; Στο κάτω-κάτω πόσο δύσκολο είναι να πεις ένα “γεια”, σωστά; Αυτό το “γιατί” χρειάζεται να ψάξουμε και να το κατανοήσουμε, χωρίς να το κρίνουμε.
Ένα παιδι μπορεί να μην είναι αναπτυξιακά και συναισθηματικά έτοιμο, ιδιαίτερα αν εμείς οι ίδιοι δεν του έχουμε καλλιεργήσει αυτή την ικανότητα. Η απόκτηση μιας ικανότητας θέλει χρόνο, υπομονή και εμπιστοσύνη.
Η ικανότητα ενός παιδιού επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες, η ηλικία είναι ένας ενδεικτικός παράγοντας. Για παράδειγμα, γύρω στα 5 έτη ένα παιδάκι μπορεί να αρχίσει να επιδεικνύει καλούς τρόπους συμπεριφοράς από μόνο του, και αυτό όχι πάντα. ΌΜΩΣ! Για να συμβεί αυτό, τα προηγούμενα 5 χρόνια θα έπρεπε οι ίδιοι οι γονείς να έχουν δείξει το παράδειγμα της ευγένειας προς τρίτους, ο ένας προς τον άλλον και προς το ίδιο το παιδί.
Ο γονιός συχνά αισθάνεται την ανάγκη να “διορθώσει” το παιδί μπροστά σε άλλους, δημιουργώντας μια αίσθηση ντροπής για το παιδί. Και έτσι, το παιδί μπορεί να νιώσει απογοήτευση και να φοβάται ότι η σχέση του με τους γονείς έχει κλονιστεί.
Η αλήθεια είναι ότι τα παιδιά μαθαίνουν την ευγένεια από το παράδειγμα που δίνουμε εμείς οι γονείς. Δεν μαθαίνουμε απλώς λέξεις, μαθαίνουμε αξίες. Εάν πιέσουμε τα παιδιά μας να συμπεριφέρονται ευγενικά χωρίς να κατανοούν το νόημα πίσω από τις λέξεις, δημιουργούμε έναν κύκλο φόβου και πίεσης.
Το πιο σημαντικό είναι να έχουμε υπομονή και να επιτρέψουμε στο παιδί να αναπτύξει αυτή την ικανότητα με τον δικό του ρυθμό. Τα παιδιά δεν έχουν τα ίδια κοινωνικά φίλτρα όπως οι ενήλικες. Είναι αυθεντικά, και αυτό είναι κάτι που πρέπει να σεβαστούμε.
Ας μην πιέσουμε το παιδί μας για κοινωνικές συμπεριφορές, ας το στηρίξουμε να τις αναπτύξει με φυσικό και αυθεντικό τρόπο. Και μόνο τότε, όταν το παιδί μας νιώσει έτοιμο, θα μπορέσει να δείξει την αληθινή του ευγένεια.
Πώς λοιπόν μπορούμε να καλλιεργήσουμε την αυθεντική ευγένεια με έναν τρόπο που σέβεται το παιδί μας και τις αξίες μας;
(Η συνέχεια στο 2ο μέρος του άρθρου).